Lời bạt
Vạn vật đều có Căn nguyên của nó, nhân quả tuần hoàn.
“Vạn vật phồn thịnh đều trở về căn nguyên của chúng (tức đạo).”
ngochai
---------------------------------------------------------
Nguyên văn Hán tự
致 虛 極 , 守 靜 篤 , 萬 物 並 作, 吾 以 觀 復 .
夫 物 芸 芸 , 各 復 歸 其 根 .
歸 根 曰 靜 , 是 謂 復 命 . 復 命 曰 常 .
知 常 曰 明 , 不 知 常 , 妄 作 凶 .
知 常 容 , 容 乃 公 , 公 乃 全 , 全 乃 天 , 天 乃 道 , 道 乃 久 , 没 身 不 殆 .
Dịch Hán Việt
Trí hư cực, thủ tĩnh đốc, vạn vật tịnh tác, ngô dĩ quan phục.
Phù vật vân vân, các phục qui kì căn.
Qui căn viết tĩnh, thị vị phục mệnh. Phục mệnh viết thường.
Tri thường viết minh, bất tri thường vọng tác hung.
Tri thường dung, dung nãi công, công nãi toàn, toàn nãi thiên, thiên nãi đạo, đạo nãi cửu, một thân bất đãi.
Dịch nghĩa
Hết sức giữ được cực hư, cực tĩnh xem vạn vật sinh trưởng ta thấy được qui luật phản phục (vạn vật từ vô mà sinh ra rồi trở về vô).
Vạn vật phồn thịnh đều trở về căn nguyên của chúng (tức đạo).
Trở về căn nguyên thì tĩnh, (tĩnh là bản tính của mọi vật, cho nên) trở về căn nguyên gọi là “trở về mệnh”. Trở về mệnh là luật bất biến (thường) của vật.
Biết luật bất biến thì sáng suốt, không biết luật bất biến thì vọng động mà gây hoạ.
Biết luật bất biến thì bao dung, bao dung thì công bình (vô tư), công bình thì bao khắp, bao khắp thì phù hợp với tự nhiên, phù hợp với tự nhiên thì phù hợp với đạo, hợp với đạo thì vĩnh cửu, suốt đời không nguy.
Luận giải
Ý nghĩa chương ngày rất rõ: chúng ta phải cực hư tĩnh, bỏ hết thành kiến, tư dục đi mà nhận xét vũ trụ, sẽ thấy luật “qui căn” của vạn vật: từ vô sinh hữu, rồi từ hữu trở về vô; hiểu luật thiên nhiên bất biến đó và hành động theo nó thì suốt đời không bị họa.