NGÂM THƠ NÊN VỢ THÀNH CHỒNG
BẠCH THU LUYỆN
Sau tiết Đoan Dương (mồng 5 tháng 5 âm lịch), trời đổ mưa liên miên, nước dâng cao, thuyền bè di chuyển dễ dàng, Mộ ông bèn dẫn con đi buôn hàng, chất xuống thuyền, lái về Trực lệ. Về nhà, Thiềm Cung tương tư Thu Luyện mà thành bệnh. Mộ ông lo lắm, hết mời thầy thuốc tới coi mạch bốc thuốc, lại mời đồng cốt tới lập đàn cầu đảo, nhưng bệnh tình của Thiềm Cung chẳng thuyên giảm. Thiềm Cung bèn thổ lộ tâm sự với mẹ, rồi nói:"Chẳng có thuốc nào chữa được bệnh của con đâu! Chỉ có cách cho con được gặp Thu Luyện mà thôi!" Nghe vợ thuật lại, Mộ ông nổi giận, mắng chửi con om sòm. Thế nhưng, tuần sau, thấy bệnh của con càng ngày càng nặng, Mộ ông mới sợ, đành đem con xuống thuyền, đặt nằm trong khoang, chở xuốngVũ Xương. Tới nơi, Mộ ông đậu thuyền ở bến cû, lên bờ hỏi thăm cư dân xem nhà Bạch bà ở đâu, nhưng chẳng ai biết Bạch bà là ai. Mộ ông đành trở về thuyền. Vừa về tới bến, bỗng thấy một bà lão vái chào mình, Mộ ông chắp tay đáp lễ *. Bà lão nói:"Lão thân họ Bạch, làm ngh« lái thuyền, có đứa con gái tên Thu Luyện, đã cùng lệnh lang quyến luyến trong suốt năm qua! Nay xin mời quan nhân xuống thuyền lão thân nói chuyện!" Mộ ông theo Bạch bà xuống thuyền thì mới biết thuyền Bạch bà là chiếc thuyền đậu sát thuyền mình. Bạch bà lên tiếng gọi con ra chào khách. Ra chào Mộ ông xong, Thu Luyện khoanh tay, cúi đầu, đựng ở góc khoang. Thấy Thu Luyện vừa đẹp vừa hiền, Mộ ông cũng mừng thầm, nhưng khi nghĩ đến gia thế, thấy Thu Luyện là con bà lái thuyền thì Mộ ông lại chẳng ưa, nên nói:"Con tôi bị bệnh tương tư lệnh ái! Tôi đã mời thầy thuốc tới coi mạch bốc thuốc, lại mời đồng cốt tới lập đàn cầu đảo, nhưng bệnh tình của y chẳng thuyên giảm. Nay xin lão bà cho lệnh ái sang thuyền tôi gặp y để coi xem bệnh tình của y có giảm được hay không?" Bạch bà đáp:"Nếu quan nhân chưa thuận cho lệnh lang kết hôn với con gái lão thân thì lão thân chưa dám cho con gái sang thuyền quan nhân!"
Nghe thấy mẹ từ chối lời thỉnh cầu của Mộ ông, Thu Luyện buồn lắm. Mộ ông lại năn nỉ Bạch bà cho Thu Luyện sang thuyền mình. Thấy con mình buồn rầu mà lại thấy Mộ ông năn nỉ, Bạch bà mới nói với Mộ ông:"Thôi được! Để tối nay, lão thân sẽ cho con gái sang thăm lệnh lang!" Mừng quá, Mộ ông bèn xin cáo biệt.
Tối ấy, Mộ ông lên bờ đi dạo để Thu Luyện được sang thuyền mình, tự do trò chuyện với Thiềm Cung. Lát sau, Thu Luyện sang thuyền gặp Thiềm Cung. Thấy Thiềm Cung nằm thiêm thiếp trong khoang, mắt lờ đờ nhìn mình, Thu Luyện bật khóc, rồi mếu máo nói:"Năm ngoái, thiếp tương tư chàng mà thành bệnh, rồi được chàng ngâm thơ cho nghe mà khỏi! Năm nay, đến lượt chàng tương tư thiếp mà thành bệnh! Vậy để thiếp ngâm thơ chữa bệnh cho chàng! Thực ra, thiếp có nhiều chuyện muốn nói, nhưng vì chàng đang bị bệnh, nên phải chữa bệnh cho chàng trước đã, rồi mới nói chuyện sau!" Nghe Thu Luyện nói, Thiềm Cung mừng lắm, song vì đang yếu nên chỉ khẽ gật đầu. Thu Luyện bèn ngâm bài thơ La Y Diệp Diệp của Vương Kiến ba lần. Nghe xong, Thiềm Cung th«u thào nói:"Bài thơ này chỉ chữa được tâm bệnh của con gái chứ đâu có chữa được tâm bệnh của con trai? Tuy nhiên, chỉ cần nghe thấy giọng ngâm của nàng là ta đã thấy sảng khoái rồi! Bây giờ xin nàng ngâm cho nghe bài Dương Li*ễu Thiên Điều Tận Hướng Tây!" Thu Luyện bèn lấy giọng mà ngâm. Nghe xong, Thiềm Cung vui quá, cứ ca tụng mãi về giọng ngâm, rồi nhờ Thu Luyện ngâm cho nghe một bài khác. Nghe Thu Luyện ngâm xong, Thiềm Cung vụt ngồi nhỏm dậy, nói:"Ta khỏi bệnh rồi! Nàng nói nàng có nhiều chuyện muốn nói với ta sau khi ta khỏi bệnh! Vậy bây giờ nàng nói đi!" Thu Luyện gật đầu, rồi hỏi:"Chàng có biết cha chàng với mẹ thiếp đã nói với nhau những gì không?" Thiềm Cung lắc đầu, đáp:"Làm sao mà ta biết được? Thế nhưng, hôn sự của chúng mình có thành hay không?" Thu Luyện lắc đầu đáp: "Không thành!" Thiềm Cung hỏi: "Sao nàng biết?" Thu Luyện đáp:"Vì tuy cha chàng chẳng nói ra, nhưng thiếp nghĩ cha chàng chẳng ưa gia thế nhà thiếp, khi biết thiếp là con gái một bà lão lái thuyền!" Thấy Thiềm Cung im lặng, Thu Luyện bèn cáo biệt. Đi dạo về,vào khoang thăm con, thấy con đã ngồi dậy được, Mộ ông mừng lắm, bèn ngồi hỏi chuyện Thu Luyện sang thăm. Thiềm Cung thuật lại mọi chuyện cho cha nghe, rồi xin cha chấp thuận cho mình được cưới Thu Luyện. Nghe xong, Mộ ông khuyên:"Thu Luyện cûng đẹp đấy! Thế nhưng, vì là con gái một bà lão lái thuyền mà lại giỏi nghề ngâm thơ, nên ta nghĩ nếu Thu Luyện chưa bị tàn tạ thì cûng chẳng còn trinh tiết!" Rồi chẳng chờ cho con nói, Mộ ông đứng dậy mà ra khỏi khoang.
Hôm sau, khi thấy Mộ ông lên bờ đi dạo, Thu Luyện lại sang thuyền thăm Thiềm Cung. Thiềm Cung bèn thuật lại những lời của cha cho Thu Luyện nghe. Thu Luyện nói:"Ở đời, chuyện gì mình càng cầu mong thì càng bị cản trở, mình càng cần gấp thì càng bị diên trì. Nếu chàng chẳng cầu mong được cưới thiếp ngay, thì cha chàng còn có cái gì để mà cản trở với diên trì? Vì thiếp đã trộm xét được ý cha chàng nên thiếp có cách khiến cha chàng sẽ chấp thuận hôn sự của chúng mình. Lúc đó, nếu chàng cầu xin thì chắc là sẽ được toại nguyện!" Thiềm Cung hỏi:"Nàng có cách gì có thể khiến được cha ta chấp thuận?" Thu Luyện đáp:"Phàm là nhà buôn, ai cûng thích buôn những mặt hàng sinh lời. Cha chàng là nhà buôn nên cûng thích như thế! Thiếp có thuật biết trước vật giá! Vừa rồi, thiếp coi các mặt hàng mà cha chàng buôn thì thấy chẳng có mặt hàng nào sinh lời cả. Nay thiếp sẽ đưa cho chàng một danh sách đầy đủ những mặt hàng ít vốn nhiều lời, từ những mặt hàng một vốn hai lời đến những mặt hàng một vốn chín lời để chàng trình với cha. Khi cha chàng chở hàng lên Trực Lệ bán mà thấy tiền lời đúng như thế thì sẽ chấp thuận cho thiếp được làm vợ chàng!" Thiềm Cung hỏi:"Nhưng biết đến bao giờ cha ta mới chấp thuận?" Thu Luyện cười, đáp:"Chàng đừng nôn nóng! Sang năm, khi chàng trở xuống thành Vũ Xương này thì chàng mới có 18! Lúc đó, thiếp mới có 17! Chúng mình còn trẻ chán, còn sống hạnh phúc bên nhau dài dài!" Nói xong, Thu Luyện xin cáo biệt. Lát sau, khi thấy cha trở về thuyền,Thiềm Cung bèn thưa với cha rằng Thu Luyện có thuật biết trước vật giá rồi đưa trình cha danh sách những mặt hàng vốn ít, lời nhiều. Đọc danh sách, tuy chẳng tin lắm, nhưng Mộ ông vẫn lấy nửa số vốn còn lại trong túi, đem đi buôn những mặt hàng ghi trong danh sách. Khi chở hàng lên Trực Lệ bán, những mặt hàng mà Mộ ông tự ý buôn đều bị lỗ vốn. Trái lại, những mặt hàng mà Mộ ông buôn theo danh sách của Thu Luyện đều được lời nhiều. Vì thế, bù qua sớt lại, Mỗ ông huề vốn. Lúc đó, Mộ ông mới phục tài Thu Luyện. Thấy thế, Thiềm Cung nói với cha:"Nếu cha chấp thuận cho con cưới Thu Luyện thì Thu Luyện có thể làm giàu cho cả gia đình ta!" Mộ ông chỉ im lặng.
Năm sau, Mộ ông đem hết vốn liếng xuốngVũ Xương buôn hàng, bảo Thiềm Cung đi theo. Tới nơi, Mộ ông neo thuyền· bến cû, rồi lên bờ, vào chợ mua sính l*ễ để hỏi vợ cho con. Thiềm Cung chỉ mong được gặp Bạch bà và Thu Luyện. Trong chín ngày đầu, chẳng thấy thuyền Bạch bà đâu, Thiềm Cung buồn lắm. Sáng ngày thự mười, khi ngủ dậy, chợt thấy thuyền Bạch bà neo dưới gốc cây liễu, sát cạnh thuyền cha, Thiềm Cung mừng lắm, vội trình cha. Mộ ông bèn bảo con tắm gội, ăn mặc sạch sẽ, để đi hỏi vợ. Mừng quá, Thiềm Cung vội tuân lời cha. Lát sau, Mộ ông bảo con đem sính l*ễ theo mình sang thuyền Bạch bà. Mộ ông nói chuyện với Bạch bà, xin được cưới Thu Luyện cho Thiềm Cung. Bạch bà nhận lời cầu hôn, nhưng khi Mộ ông xin nạp sính lễ thì Bạch bà chẳng chịu nhận, chỉ lấy lịch ra coi ngày tốt để định ngày làm lễ vu quy cho con.
Vào ngày vu quy, Mộ ông thuê thuyền khác để ngủ một đêm, nhường thuyền của mình cho con làm lễ hợp cẩn với Thu Luyện.
Sáng sau, Bạch bà sang bảo Thu Luyện dẫn chồng về thuyền mình ở, trả thuyền cho Mộ ông. Thu Luyện bèn lập một danh sách các mặt hàng vốn ít, lời nhiều, rồi xin Mộ ông xuống Hồ Nam buôn hàng theo danh sách ấy. Nghe lời con dâu, Mộ ông lái thuyền xuống Hồ Nam một mình để buôn hàng.
Khi Mộ ông chở hàng lên tới Vũ Xương thì giá hàng tăng vọt, một vốn bốn lời. Mộ ông bèn bảo con trai và con dâu sang thuyền mình để cùng về Trực Lệ.
Thu Luyện nói với chồng:"Lên Trực Lệ cư ngụ thì cũng được, duy có điều là nếu thiếp không có nước hồ ở Vũ Xương mà rưới vào thực phẩm thì thiếp sẽ bị hen suy*ễn, chẳng sao sống được. Vậy chàng hãy lấy cho thiếp một bình nước hồ để đem về Trực Lệ!" Thiềm Cung vội làm theo lời vợ.
Còn nữa...