Hiện kết quả từ 1 tới 9 của 9

Chủ đề: Trị Gia Cách Ngôn - Trí Tuệ Của Người Xưa...

  1. #1
    Senior Member
    Tham gia ngày
    Jan 2012
    Bài gửi
    311
    Thanks
    54
    Thanked 48 Times in 40 Posts

    Trị Gia Cách Ngôn - Trí Tuệ Của Người Xưa...

    1. Hàn Dũ và bài thơ Trị Gia Cách Ngôn


    Hàn Dũ (韓愈)

    Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của Thi nhân Hàn Dũ:

    Hàn Dũ (chữ Hán: 韓愈, 768 - 25/12/824) tự Thoái Chi 退之, sinh tại đất Hà Dương, Hà Nam, Trung Quốc (nay thuộc Mạnh Châu, tỉnh Hà Nam); tổ phụ người đất Xương Lê (nay thuộc Hà Bắc, có thuyết nói thuộc huyện Nghĩa, Liêu Ninh) nên ông thường tự xưng là Hàn Xương Lê (韩昌黎), làm quan về đời vua Đường Hiến Tông (806 - 820) tới Binh bộ thị lang, Lại bộ thị lang.

    Hàn Dũ sinh ra trong một gia đình có học. Khi còn bé thì mẹ đã mất. Năm ông lên 2 tuổi thì cha cũng mất. Ông sống cùng anh trai là Hàn Hội (tức Hàn Lão Thành). Khi anh ông đi làm quan thì ông cũng được đi theo tới kinh đô và Thiều Châu. Năm 781, Hàn Hội mắc bệnh mà chết nên ông cùng chị dâu họ Trịnh quay trở về quê nhà tại Hà Dương, sau chuyển tới Tuyên Thành. Ông cùng cháu của Hàn Hội đều do một tay Trịnh thị nuôi dưỡng lên người, tình nghĩa giữa ông và cháu của Hàn Hội như chân với tay. Năm lên 6 ông bắt đầu đọc sách, đến năm 12 tuổi đã có khả năng sáng tác văn chương. Năm Trinh Nguyên thứ 2 (786) ông tới Trường An dự thi nhưng ba lần đều không đỗ. Cuối cùng, vào kỳ thi năm Trinh Nguyên thứ 8 (792), ông đỗ tiến sĩ và ứng thi vào Lại bộ nhưng cũng không trúng ba lần. Đến năm Trinh Nguyên thứ 11 (795) mới được tiến cử.

    Năm Trinh Nguyên thứ 12 (796), tại Biện Châu có loạn. Ông theo tiết độ sứ Đổng Tấn tới đây đảm nhận chức quan quan sát thôi quan. Sau khi Đổng Tấn chết, ông được chuyển sang Vũ Ninh làm tiết độ thôi quan dưới trướng tiết độ sứ Trương Kiến Phong. Sau khi Trương Kiến Phong chết, ông chuyển về Lạc Dương.

    Năm Trinh Nguyên thứ 17 (801), ông đảm nhận chức tứ môn bác sĩ tại Quốc tử giám. Hai năm sau, ông nhận chức giám sát ngự sử. Nhân Quan Trung bị hạn hán kéo dài, ông đã dâng biểu "Ngự sử đài thượng luận thiên hạn nhân cơ trạng". Do ông hặc tội quốc thích là kinh triệu doãn Lý Thực nên bị biếm làm huyện lệnh Dương Sơn. Cùng năm đó, cháu của Hàn Hội chết, ông viết Tế thập nhị lang văn. Năm Nguyên Hòa thứ 6 (811), ông nhận chức Quốc tử bác sĩ, có sáng tác Tiến học giải đưa cho Bùi Độ thưởng thức và được cất nhắc lên làm lang trung Lễ bộ. Năm 815 cùng Bùi Độ chinh phạt Hoài Tây, nhờ có công lao được cất nhắc làm thị lang Hình bộ, viết bia Bình Hoài Tây.

    Năm Nguyên Hòa thứ 14 (819), nhân việc Đường Hiến Tông cho rước xương Phật vào cung để thờ, Hàn dâng biểu can gián. Vua Hiến Tông cả giận hạ lệnh đem Hàn Dũ ra xử tử. May nhờ có các quan như Bùi Độ và Thôi Quần hết sức kêu xin, Hàn mới thoát khỏi tội chết, bị giáng chức xuống làm thứ sử ở Triều Châu, một nơi xa xôi hẻo lánh, khổ sở.

    Sau khi Đường Mục Tông lên ngôi, ông được triệu hồi về kinh, lần lượt đảm nhận các chức vụ như Quốc tử giám tế tửu, thị lang Binh bộ, thị lang Lại bộ, kinh triệu doãn kiêm ngự sử đại phu. Vì thế người ta gọi ông là Hàn Lại bộ. Năm 824, ông bị bệnh mà chết. Đến năm Nguyên Phong thời nhà Tống, ông được truy phong là Xương Lê bá. Hiện tại, ở trấn Tây Quắc, huyện cấp thị Mạnh Châu còn mộ của ông tại Hàn trang.
    ---------------------------------------------------

    face của Võ sư Thiều Ngọc Sơn
    Sáng có 2 cô bé trong lớp lâu không thấy ra sân, nay ra trên tay cầm cái quạt cứ ngoáy ngoáy múa múa ý chừng như muốn biểu diễn cho mọi người xem bài Thái cực Càn Long phiến. Zhuangzhu Shao thấy trên quạt có chép bài thơ nên mượn để coi... Thì ra đây là bài thơ trị gia (dăn dạy con cái trong nhà) của Chính trị gia, Thi nhân gia Hàn Dũ. Đọc thấy hay quá chẳng dám thủ làm của riêng tư nên đặc chép lên đây cho mọi người cùng thưởng lãm.

    韓愈 - 治家格言
    Hàn Dũ - Trị Gia Cách Ngôn

    大丈夫成家容易。
    Đại trượng phu thành gia dung dị

    士君子立志不難。
    Sĩ quân tử lập chí bất nan

    退一步自然幽雅。
    Thối nhất bộ tự nhiên u nhã.

    讓三分何等清閒。
    Nhượng tam phân hà đẳng thanh nhàn.

    忍幾句無憂自在。
    Nhẫn kỷ cú vô ưu tự tại.

    耐一時快樂神仙。
    Nại nhất thời khoái lạc thần tiên.

    喫菜根淡中有味。
    Cật thái căn đạm trung hữu vị.

    守王法夢裡無驚。
    Thủ vương pháp mộng lý vô kinh.

    有人問我塵世事。
    Hữu nhân vấn ngã trần thế sự.

    擺手搖頭說不知。
    Bãi thủ dao đầu thuyết bất tri.

    寧可採山中之茶。
    Ninh khả thái sơn trung chi trà.

    莫去飲花街之酒。
    Mạc khứ ẩm hoa nhai chi tửu.

    須就近有道之士。
    Tu tựu cận hữu đạo chi sĩ.

    早謝卻無情之友。
    Tảo tạ khước vô tình chi hữu.

    貧莫愁兮實莫誇。
    Bần mạc sầu hề, phú mạc khoa.

    那見貧長富久家。
    Na kiến bần trường, phú cửu gia.

    Tp. HCM, ngày 10.4.2014
    Backieuphong
    sưu tầm và biên soạn.
    Nguồn: Bản dịch và phiên âm Hán Việt bài Trị Gia Cách Ngôn là của Võ sư Thiều Ngọc Sơn đăng trên facebook.
    ------------------------------
    ** Cách ngôn: Là nhận thức của con người (nhân sinh quan) về tất cả các lĩnh lực trong đời sống xã hội, được thể hiện thông qua những lời nói ngắn gọn, súc tích có ý nghĩa giáo dục, khuyến cáo, động viên con người, hướng con người tới chân thiện mỹ. Và nhiều khi lời nói "cách ngôn" được mọi người coi đấy là nguyên tắc, chuẩn mực cần phải tuân theo.
    独步傲游忘世俗
    Độc bộ ngao du vong thế tục
    看遍人间百事奸
    Khán biến nhân gian bách sự gian

  2. The Following User Says Thank You to backieuphong For This Useful Post:

    trai_xu_doai (19-08-2015)

  3. #2
    Administrator
    Tham gia ngày
    Jun 2011
    Bài gửi
    227
    Thanks
    15
    Thanked 19 Times in 18 Posts
    2. Trị Gia Cách Ngôn của An Nam Quan Lại Trần Xuân Giá



    Trước khi diễn ra phiên tòa Phúc thẩm đại án "bầu Kiên", khi được hỏi ông có lời gì di ngôn lại cho con cháu chăng ? Cựu bộ trưởng Bộ KH&ĐT Trần Xuân Giá đã phát biểu như sau:

    Tôi định hướng cho con cháu 3 điều không:

    1. Không theo chính trị;

    2. Không làm việc trong hệ thống nhà nước;

    3. Không làm ông chủ. Hãy làm thuê mà sống. Nhưng muốn sống tốt thì phải giỏi chuyên môn để là người làm thuê giỏi, để được tôn trọng (?!).



    Giỏi chuyên môn để là người làm thuê giỏi, để được tôn trọng (?!).

    Tp. HCM, ngày 23.4.2014
    Admin giới thiệu


  4. #3
    Administrator
    Tham gia ngày
    Dec 2011
    Bài gửi
    2.162
    Thanks
    156
    Thanked 334 Times in 280 Posts
    3. Chu Tử - Trị Gia Cách Ngôn
    朱子家訓



    Giản giới: CHU DỤNG THUẦN (1617 – 1688) thời Minh mạt Thanh sơ, tự Trí Nhất, Hào Bách Lư, người Giang Tô biên soạn. Ông viết thành từng câu dưới dạng đối theo thể Phú, lập thành một thiên về gia huấn cách ngôn. Toàn văn có 506 chữ, phân thành 6 đoạn nay xin lấy các chữ đầu mỗi câu mà đặt tựa.

    Nội dung chủ yếu là những lời dạy về lập thân xử thế, khuyến khích cần kiệm trị gia, an phận thủ thân và chú trọng luân thường.

    1 - LÊ MINH TỨC KHỞI

    黎明即起,灑掃庭除,要內外整潔。

    既昏便息,關鎖門戶,必親自檢點。

    Lê minh tức khởi, sái tảo đình trừ, yếu nội ngoại chỉnh khiết.

    Ký hôn tiện tức, quan tỏa môn hộ, tất thân tự kiểm điểm.

    Mờ sáng dậy ngay, rảy nước quét sân, để trong ngoài gọn sạch.

    Đêm đến đi ngủ , đóng rào khóa cửa, tất phải tự kiểm tra.


    一粥一飯,當思來處不易;

    半絲半縷,恆念物力維艱。

    Nhất chúc nhất phạn, đương tư lai xứ bất dị

    Bán ty bán lũ, hằng niệm vật lực duy nan

    Một bát cháo , một hạt cơm, nên nghĩ kiếm được không dễ.

    Nửa tấm vải, nửa sợi vải , phải nhớ làm ra rất khó.

    宜未雨而綢繆,毋臨渴而掘井。

    自奉必須儉約,宴客切勿留連。

    Nghi vị vũ nhi trù mậu, vô lâm khát nhi quật tỉnh.

    Tự phụng tất tu kiệm ước, yến khách thiết vật lưu liên.

    Trù bị lúc còn chưa mưa, chớ đợi [đến lúc] khát mới đào giếng.

    Tự dâng biếu phải kiệm ước, thết đãi khách chớ liên miên.

    器具質而潔,瓦缶勝金玉。

    飲食約而精,園蔬勝珍饈。


    Khí cụ chất nhi khiết, ngõa phẫu thắng kim ngọc

    Ẩm thực ước nhi tinh, viên sơ thắng trân tu

    Đồ dùng đơn sơ mà sạch sẽ, chậu sành hơn vàng ngọc.

    Ăn uống giản dị mà tinh túy, rau vườn hơn món lạ.


    勿營華屋,勿謀良田。

    Vật doanh hoa ốc, vật mưu lương điền.

    Chớ làm nhà đẹp, chớ mưu ruộng tốt.

    Còn nữa...
    -----------------------
    P/s: Đây là bài viết của Minhnhat ở chuyên mục riêng, xét thấy cần chuyển về đây giúp mọi người tiện theo dõi.
    Shaojiazhuangzhu 韶家庄主 — 韶玉山

  5. #4
    Senior Member
    Tham gia ngày
    Jun 2012
    Bài gửi
    260
    Thanks
    32
    Thanked 36 Times in 35 Posts

    Post

    3. Chu Tử - Trị Gia Cách Ngôn
    朱子家訓



    Tiếp theo...

    2 - TAM CÔ LỤC BÀ

    三姑六婆,實淫盜之媒;

    婢美妾嬌,非閨房之福。

    奴僕勿用俊美,妻妾切忌艷妝。


    Tam cô lục bà, thật dâm đạo chi môi

    Tỳ mỹ thiếp kiều, phi khuê phòng chi phúc

    Nô bộc vật dụng tuấn mỹ, thê thiếp thiết kỵ diễm trang.

    Ba cô sáu bà, chính là nguồn gốc trộm cắp và dâm tà.

    Tỳ thiếp xinh đẹp, không có phúc chốn khuê phòng.

    Tôi tớ chớ dùng giỏi đẹp, thê thiếp cấm ham trang sức.



    Tỳ thiếp xinh đẹp, không có phúc chốn khuê phòng.

    祖宗雖遠,祭祀不可不誠;

    子孫雖愚,經書不可不讀。


    Tổ tông tuy viễn, tế tự bất khả bất thành

    Tử tôn tuy ngu, kinh thư bất khả bất độc.

    Tổ tông dù xa, thờ cúng không thể không thành tâm.

    Con cháu dù ngu, kinh sách không thể không tìm độc.


    居身務期質樸,教子要有義方;

    勿貪意外之財,勿飲過量之酒。


    Cư thân vụ kỳ chất phác, giáo tử yếu hữu nghĩa phương

    Vật tham ý ngoại chi tài, vật ẩm quá lượng chi tửu

    Giữ mình chất phát, chuyên cần; dạy con phải theo nghĩa phép.

    Chớ tham lam của ngoại ý, chớ uống rượu quá say sưa.

    Còn nữa...
    ------------------------------------------
    Minhnhat sưu tầm.

  6. #5
    Administrator
    Tham gia ngày
    Dec 2011
    Bài gửi
    2.162
    Thanks
    156
    Thanked 334 Times in 280 Posts
    3. Chu Tử - Trị Gia Cách Ngôn
    朱子家訓



    Tiếp theo...

    3 - DỮ KIÊN KHIÊU MẬU DỊCH

    與肩挑貿易,勿佔便宜;
    見貧苦親鄰,須多溫恤。

    Dữ kiên khiêu mậu dịch, vật chiếm tiện nghi.
    Kiến bần khổ thân lân, tu đa ôn tuất.

    Dịch:

    Với kẻ buôn gánh bán bưng, chớ chiếm phần tiện lợi.
    Thấy người nghèo khổ thân gần, nên rộng lòng giúp đỡ.

    刻薄成家,理無久享;
    倫常乖舛,立見消亡。

    Khắc bạc thành gia, lý vô cửu hưởng
    Luân thường quai suyến, lập kiến tiêu vong.

    Dịch:

    Bốc lột làm nên cửa nhà, không lý nào hưởng được lâu.
    Trái ngược luân thường đạo lý, nay mai sẽ thấy tiêu vong.

    兄弟叔侄,須多分潤寡;
    長幼內外,宜法屬辭嚴。

    Huynh đệ thúc điệt, tu đa phân nhuận quả
    Trưởng ấu nội ngoại, nghi pháp thuộc từ nghiêm.

    Dịch:

    Anh em, chú cháu nên nhiều chia ít bù.
    Già trẻ, nội ngoại nên lễ phép, tôn kính.

    聽婦言,乖骨肉,豈是丈夫;
    重資財,薄父母,不成人子。

    Thính thê ngôn, quai cốt nhục, khởi thị trượng phu.
    Trọng tư tài, bạc phụ mẫu, bất thành nhân tử.

    Dịch:

    Nghe lời vợ nói, trái tình cốt nhục, sao phải trượng phu.
    Trọng tiền của riêng, coi khinh cha mẹ, chẳng nên người con.

    嫁女擇佳婿,毋索重聘;
    娶媳求淑女,毋計厚奩。

    Giá nữ trạch giai tế, vô sách trọng sính.
    Thú tức cầu thục nữ, vô kế hậu liêm.

    Dịch:

    Gả con chọn rể hiền, chớ nặng đòi sính lễ.
    Cưới dâu cần gái nết, chớ tính kế hậu liêm.

    4 - KIẾN PHÚ QUÝ


    見富貴而生讒容者,最可恥;
    遇貧窮而作驕態者,賤莫甚。

    Kiến phú quý nhi sinh siểm dung giả, tối khả sỉ.
    Ngộ bần cùng nhi tác kiêu thái giả, tiện mạc thậm.


    Dịch:

    Thấy kẻ giầu sang mà ra dáng siểm nịnh, xấu hổ chi bằng.
    Gặp người bần cùng mà vỡ thói kiêu căng, hèn mạt quá lắm.

    居家戒爭訟,訟則終凶;
    處世戒多言,言多必失。

    Cư gia giới tranh tụng, tụng tắc chung hung.
    Xứ thế giới đa ngôn, ngôn đa tất thất.

    Dịch:

    Trong nhà chớ nên tranh kiện, kiện tất kết cục chẳng lành.
    Ra đời chớ có nói nhiều, nhiều nói ắt sẽ sơ thất.

    毋恃勢力而凌逼孤寡,
    勿貪口腹而恣殺生禽。

    Vô thị thế lực nhi lăng bức cô quả.
    Vật tham khẩu phúc nhi tứ sát sinh cầm.

    Dịch:

    Chớ cậy thế lực mà ép bức người cô quả.
    Chớ ham ăn uống mà giết hại sinh cầm.

    乖僻自是,悔誤必多;
    頹惰自甘,家道難成。

    Quai tịch tự thị, hối ngộ tất đa
    Đồi nọa tự cam, gia đạo nan thành

    Dịch:

    Gàn dở, bất chính rồi tự cho mình phải, hối hận và lầm lẫn tất nhiều.
    Bại hoại, biếng nhác mà tự cam chịu, sản nghiệp gia đình khó thành.

    狎昵惡少,久必受其累;
    屈誌老成,急則可相依。

    Áp nặc ác thiểu, cửu tất thụ kỳ lụy;
    Khuất chí lão thành, cấp tắc khả tương y.

    Dịch:

    Gần gủi trẻ xấu, lâu ngày tất lụy đến mình.
    Chịu khuất bậc lão thành, lúc cấp có thể nương tựa.

    輕聽發言,安知非人之譖訴,當忍耐 思;
    因事相爭,安知非我之不是,須平心 想。

    Khinh thính phát ngôn, an tri phi nhân chi sàm tố, đương nhẫn nại tam tư
    Nhân sự tương tranh, an tri phi ngã chi bất thị, tu bình tâm ám tưởng

    Dịch:

    Phát ngôn mà không coi trọng người nghe, biết đâu chừng có kẻ gièm pha vu cáo, nên nhẫn nại suy nghĩ trước.
    Nhân vì việc mà tranh giành với nhau, biết đâu chừng mình đây là người không phải, nên bình tâm ngầm nghĩ ngợi .

    Thieugia sưu tầm
    Shaojiazhuangzhu 韶家庄主 — 韶玉山

  7. #6
    Administrator
    Tham gia ngày
    Dec 2011
    Bài gửi
    2.162
    Thanks
    156
    Thanked 334 Times in 280 Posts
    3. Chu Tử - Trị Gia Cách Ngôn
    朱子家訓



    Tiếp theo và hết

    5 - THÍ HUỆ VẬT NIỆM
    施惠勿念,受恩莫忘。
    凡事當留余地,得意不宜再往。

    Thí huệ vật niệm, thụ ân mạc vong
    Phàm sự đương lưu dư địa, đắc ý bất nghi tái vãng.

    Dịch:

    Làm ơn chớ nghĩ, chịu ơn chớ quên.
    Làm việc nên giữ mức vừa với mình, đắc ý rồi thì nên thôi.


    人有喜慶,不可生妒忌心;
    人有禍患,不可生喜幸心。

    Nhân hữu hỷ khánh, bất khả sinh đố kỵ tâm
    Nhân hữu họa hoạn, bất khả sinh hỷ hạnh tâm.

    Dịch:

    Người có chuyện vui mừng chớ sinh lòng ghen ghét.
    Người có chuyện hoạn nạn chớ lấy làm vui thích.

    善欲人見,不是真善;
    惡恐人知,便是大惡。

    Thiện dục nhân kiến, bất thị chân thiện
    Ác khủng nhân tri, tiện thị đại ác.

    Dịch:

    Làm thiện muốn người ta thấy, điều thiện ấy không thực.
    Làm ác sợ người ta biết, điều ác ấy thực to.

    見色而起淫心,報在妻女;
    匿怨而用暗箭,禍延子孫。

    Kiến sắc nhi khởi dâm tâm, báo tại thê nữ
    Nặc oán nhi dụng ám tiễn, họa đình tử tôn.

    Dịch:

    Thấy gái đẹp mà nổi lòng dâm, vợ con chịu quả báo.
    Giấu oán giận mà ngầm làm hại, con cháu chịu vạ lây.

    6 - GIA MÔN HÒA THUẬN

    家門和順,雖饔飧不繼,亦有余歡;
    國課早完,即囊橐無余,自得至樂。


    Gia môn hòa thuận, tuy ung san bất kế, diệc hữu dư hoan
    Quốc khóa tảo hoàn, tắc năng tháo vô dư, tự đắc chí lạc.

    Dịch:

    Cửa nhà hòa thuận, tuy bữa ăn không đủ,vẫn có vui vầy
    Học hành sớm đạt, dẫu của không dư dật, vẫn được vui sướng.

    讀書誌在聖賢,
    為官心存君國。

    Độc thư chí tại thánh hiền,
    Vi quan tâm tồn quân quốc.

    Dịch:

    Đọc sách chí ở thánh hiền,
    làm quan để tâm đến dân nước.

    守分安命,順時聽天。
    為人若此,庶乎近焉。

    Thủ phận an mệnh, thuận thời thính thiên.
    Vi nhân nhược thử, thứ hồ cận yên.

    Dịch:

    Thủ phận an mệnh,vâng theo lệnh trời
    Làm người như thế, gần được rồi vậy.

    Thiều Gia sưu tầm
    Shaojiazhuangzhu 韶家庄主 — 韶玉山

  8. #7
    Senior Member
    Tham gia ngày
    Dec 2012
    Bài gửi
    200
    Thanks
    91
    Thanked 23 Times in 19 Posts
    Rất hữu ích

  9. #8
    Senior Member
    Tham gia ngày
    Jul 2012
    Bài gửi
    202
    Thanks
    71
    Thanked 13 Times in 12 Posts
    Hay lắm ạ !

  10. #9
    Senior Member
    Tham gia ngày
    May 2012
    Bài gửi
    270
    Thanks
    32
    Thanked 22 Times in 20 Posts
    Trị qua cách ngôn của Hàn Dũ nay thì rõ là hiệu nghiệm. Sự việc vừa xảy ra ở thôn Bồng Lai (Đan Phượng, HN), anh giết cả nhà em cuối cùng cũng chỉ vì 0,5m đất. Thật ứng với câu "Nhượng tam phân hà đẳng thanh nhà" xót thay, tiếc thay !

Quyền viết bài

  • Bạn không thể gửi chủ đề mới
  • Bạn không thể gửi trả lời
  • Bạn không thể gửi file đính kèm
  • Bạn không thể sửa bài viết của mình
  •