SƠN THỦY MÔNG
蒙
(Quẻ tháng 8)
Mai sơ vật mới sinh nên
Hãy còn ấu tiểu ắt còn chưa thông
Nay tượng quẻ Sơn Thủy Mông
Ngoài núi trong nước không thông đi rầy
Xem trong tượng đấy mới hay
Em trai đã lớn ắt rầy thay anh
Quái từ rằng thì mông hanh
Có nơi khai phát thời lành được ra
Cầu ngã, trẻ đến tìm ta
Tự nhiên ra trẻ hóa ta có lòng
Dù nó chuyên nhất làm song
Thì ta sẽ bảo trẻ trong đạo lành
Ví dù lòng nó chẳng thành
Bảo chăng ấy chớ mựa thinh nó nhàm
Lợi trinh cho chính mới kham
Dưỡng đà được chính công làm thì nên
Tượng rằng sơn hạ xuất tuyền
Quân tử xem tượng thửa nên chưng mình
Hành thì quả quyết chẳng đành
Đức thời dưỡng dục cho minh sẽ dùng.
Sơ lục nghĩa là phát mông
Dạy dân buổi mới hợp dùng phép xưa
Nhỏ dậy cho nó cải chừa
Thì ngăn khi trước kẻo ngày sau
Trừng trị thì cho nó đau
Nó đã biết cải ta hầu tạm tha
Mựa chuyên dùng với phép ta
Nó tuy biết sợ khôn ra được lành.
Cửu nhị có tài cương minh
Tôi hiền giúp chúa, con lành thay cha
Trị mong lấy ai cùng ta
Hễ loài kẻ mọn hãy thì bao dong
Vợ nhàn đà ta khóc chồng
Hãy nghe sự phải cho thông được tình
Vì ràng nó ám ta minh
Mà chuyên về mình thì chẳng rộng dong
Ở dưới phải cho hết lòng
Nhậm thương chi sự mới mong được lành.
Lục tam gái bỗng quên mình
Nghĩ rằng xa cách mà tình chẳng thân
Thấy người có vàng nó gần
Đem mình cho nó thất thân nỗi nghì
Thiệt mà chẳng được lợi chi
Dù chăng giữ nết ai thì lấy cho
Răn thay mấy kẻ sỹ phu
Chỉ thấy thu hồ mà bất hữu cung.
Lục tứ rằng thì khốn mông
Dưới trên chẳng có kẻ cùng được thân
Khốn thay hôn ám nhiều phần
Dù sơ chẳng học ăn năn được mà
Học tri dù gắng sức ta
Tùy sư thủ hữu khốn đà lại thông.
Lục ngũ hào nghĩa đồng mông
Bé mà biết dùng được đấng dương cương
Thuận tòng chẳng có cậy sang
Đồng mông tự xử biết phương sửa mình
Kìa Thang học với A Hành
Cao Tông được Duyệt nên danh thánh hiền
Một lòng rất mực mà tin
Ti tốn dụng hiền ấy được nên công.
Thượng cửu rằng thì kích mông
“Bất lợi vi khấu” cho thông nghĩa này
Vì mình cương đã quá nay
Lại còn công trị khôn hay được tuyền
Làm giặc thì chẳng có nên
Ví dù ngự tặc ấy bền lợi thay
Thuận chưng trên dưới mới hay
Trên chẳng quá dữ dưới nay được lành
Ngự khấu ý nghĩa rành rành
Xem cho thấu biết phân minh mà thìn.