山 地 剝
SƠN ĐỊA BÁC
Nhân Tử NGUYỄN VĂN THỌ
----------------------------------
Bác Tự Quái
剝 序 卦
Bí giả sức dã.
賁 者 飾 也
Chí sức nhiên hậu
致 飾 然 后
Hanh tắc tận hỹ.
亨 則 盡 矣
Cố thụ chi dĩ Bác.
故 受 之 以 剝
Bác giả Bác dã.
剝 者 剝 也
Dịch:
Khi mà văn vẻ đàng hoàng,
Quá hay, rồi cũng sẽ tàn, sẽ suy.
Cho nên Bác tiếp chu kỳ.
Bác là bác lạc, suy vi, điêu tàn.
Thoán Từ.
剝:不 利 有 攸 往。
Bác. Bất lợi hữu du vãng.
Dịch Thoán Từ.
Bác là rạn nứt, suy vi.
Làm gì, cũng chẳng ra chi nữa rồi.
Thoán Truyện.
Thoán viết.
彖 曰: 剝,剝 也,柔 變 剛 也。 不 利 有 攸 往,小 人 長 也。順 而 止 之,觀 象 也。 君 子 尚 消 息 盈 虛,天 行 也。
Bác. Bác dã. Nhu biến cương dã. Bất lợi hữu du vãng. Tiểu nhân trưởng dã. Thuận nhi chỉ chi. Quan tượng dã. Quân tử thượng tiêu tức doanh hư. Thiên hành dã.
Dịch.
Bác là rạn nứt, suy vi.
Nhu toan thay đổi trọn bề Dương cương.
Làm gì cũng sẽ dở dang.
Tiểu nhân đang lúc nghêng ngang gặp thời.
Theo thời, dừng lại đi thôi,
Nhìn vào Tượng quẻ, cũng ngơi, cũng ngừng.
Hiền nhân, xin chớ băn khoăn,
Doanh hư, tiêu tức lẽ hằng xưa nay.
Lẽ trời có lúc vơi đầy,
Cũng khi tăng giảm, cũng ngày thịnh suy.
Thoán cho rằng: đó là thời kỳ tiểu nhân hoành hành, còn quân tử thì chẳng làm ăn dở dói gì được. Dịch kinh an ủi người quân tử hãy nên nhẫn nhục, hãy nên biết cơ trời, thời Trời vì: Sông có khúc, người có lúc.
Đại Tượng Truyện.
象 曰: 山 附 地 上,剝﹔ 上 以 厚 下,安 宅。
Tượng viết: Sơn phụ ư địa. Bác. Thượng dĩ hậu hạ an trạch.
Dịch. Tượng rằng:
Bác là núi tựa đất dày,
Người trên hãy xử đặn đầy với dân.
Với dân đầy đặn ở ăn,
Rồi ra địa vị tư thân vững vàng.
Tượng từ tạm quên những chuyện phôi pha, bác lạc mà dạy ngược lại rằng: Khi người quân tử ở trên mà cầm quyền trị dân, phải biết chăm sóc cho dân, vì dân là nền tảng cho quốc gia. Dân có mạnh, thì nước mới bền; dân có hay thì mình mới vững. Mình mà mất dân thì cũng như là núi mất đất, sẽ không còn có nơi nương tựa, và cảnh suy vong, bác lạc sẽ đến.
Xét về Tượng quẻ: Quẻ Bác trên là 1 hào Dương liền, dưới là 5 Hào Âm, trông giống như cái giường có chân, có mặt; hay cái nhà có mái, có vách. Vì thế, Hào Sơ, Hào nhị, Hào tứ vẽ ra một cảnh phá giường. Trước tiên chặt chân giường (hào1), rồi phá khung giường (hào 2), Kế đến thang giường, rồi lại xoay tới cả đến người nằm ngủ trên giường (hào 4).